Nieuwe geschiedenis (1500-1870)

In een wervelende vertelling brengt Johan Op de Beeck het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van de bestorming van de Bastille in 1789 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies 'vrijheid, gelijkheid, broederschap' tot de bloeddorstige terreur, van revolutionairen die naar macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden. Tegelijk greep ook in onze regio een omwenteling plaats. Zelden leest een geschiedenis zo fascinerend en meeslepend!

In een wervelende vertelling brengt Johan Op de Beeck zijn vervolg op het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van het schrikbewind door Robespierre in 1793 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies 'vrijheid, gelijkheid, broederschap' tot de bloeddorstige Terreur, van revolutionairen die naar de macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden. Zelden leest een geschiedenis zo fascinerend en meeslepend!

Lodewijk XIV (1638-1715) is de koning der koningen. Als absolute vorst vormde hij het onderontwikkelde en feodale Frankrijk om tot een gecentraliseerde staat die de machtigste natie van Europa werd. Eeuwige roem verwierf Lodewijk XIV dankzij Versailles, dat hij omtoverde van een jachtslot tot een van de grootste en mooiste kastelen ter wereld. Zijn boeiende levensverhaal biedt een wervelwind aan veldslagen, intriges, minnaressen, kunst, mysteries etc. Ook in onze contreien liet de Zonnekoning zijn sporen na.

De Bourgondische vorsten vertelt het verhaal van de Bourgondische hertogen, die werden geboren als prinsen, leefden als vorsten en hoopten als koningen te sterven. Het verhaal wordt geschetst tegen de achtergrond van een woelige periode en heeft oog voor alle facetten van de toenmalige samenleving. Je leert over de politieke en maatschappelijke context, over de pracht en praal van het hofleven en over tal van artistieke hoogstandjes. Je maakt kennis met het dagelijks leven en komt ook meer te weten over grote, spectaculaire gebeurtenissen zoals de pest, de Honderdjarige Oorlog en de Bourgondische kruistocht. Huwelijken, begrafenissen, toernooien en moordpartijen, je beleeft alles mee alsof je erbij was.

Het stift van Thorn is in de achttiende eeuw the place to be voor de hoogadellijke dochters van de Europese rijksvorsten en -graven. Ze worden hier klaargestoomd voor een huwelijk met een man van stand, leren zich uitdrukken in het Frans, krijgen zanglessen en organiseren dansfeesten. Hun japonnen naar de laatste mode uit Parijs zijn exclusief en de exquise gerechten eten ze met zilveren bestek. In de glazen kooi waarin ze leven dienen ze voortdurend het bij hun stand passende gedrag te vertonen, één enkele misstap kan fataal zijn. Historicus dr. Joost Welten kon de hand leggen op een gigantische hoeveelheid nooit eerder geraadpleegde bronnen en geeft in De vergeten prinsessen van Thorn een inkijk in de leefwereld van dit voormalige rijk der hoogadellijke vrouwen. Vorstelijk geïllustreerd met meer dan 150 afbeeldingen – vaak nooit eerder gepubliceerd. We volgen de adellijke dames op hun reizen door Europa, tijdens jachtpartijen, maar ook wanneer ze vertwijfeld op zoek zijn naar geld om hun schulden te betalen. Hoe gaan zij om met de speelruimte die hun wordt toebedeeld? Schikken zij zich in een dienstbare rol of zien ze kans om een eigen kleur te geven aan het leven en daarin iets uit te drukken van hun idealen en ambities?

De anderhalve eeuw tussen de geboorte van keizer Karel in 1500 en de Vrede van Munster in 1648 vormt een van de meest fascinerende periodes uit onze geschiedenis. De welvaart bloeide als nooit tevoren en de kunsten bereikten een ongekend hoogtepunt. Tegelijkertijd was het ook een periode van religieuze twisten en oorlog. De strijd tussen Willem van Oranje en het overmachtige Spanje in de Tachtigjarige Oorlog heeft het collectieve geheugen van de Nederlanders goed getekend. Oranje tegen Spanje gaat terug in de tijd. Naar generaals Alva, Farnese en Spinola, bevlogen bestuurders Albrecht en Isabella en de succesrijke rebellen Maurits en Frederik-Hendrik van Nassau, zonen van Willem van Oranje.

Op zondag 27 februari 1763 kwamen duizenden tot slaaf gemaakten in de Nederlandse kolonie Berbice (het hedendaagse Guyana, naast Suriname) in opstand tegen hun overheersers en de verschrikkelijke omstandigheden waarin ze leefden. Deze revolutionairen zouden een vol jaar standhouden en hun overwinning was bijzonder dichtbij. Uiteindelijk sloegen de Nederlanders de opstand neer met hulp van soldaten uit bevriende buurkolonies en Europa. Slavernijhistoricus Marjoleine Kars vertelt over dit onbekende stuk koloniale geschiedenis op basis van een unieke bron: ruim 900 transcripties van de ondervragingen van slaafgemaakten die plaatsvonden nadat de Nederlanders de macht weer in handen hadden. Zo schetst ze een zeldzaam levendig en spannend beeld van de dagelijkse gebeurtenissen tijdens de opstand en de mensen die er een rol in speelden. ‘Bloed in de rivier’ is een belangrijke verrijking van onze kennis van het Nederlandse koloniale verleden, van slavernij en de strijd om vrijheid.

Facsimile heruitgave naar de eerste druk. Historicus Johan Huizinga schetst in Nederlands beschaving in de zeventiende eeuw de cultuur in de Nederlanden in de Gouden Eeuw. Geestelijke en morele evenwichtigheid, matigheid, harmonie en innerlijke rust waren de pijlers waarop de samenleving in de Nederlanden rustte. Huizinga merkte ze vooral op in de schilderkunst van de Vlaamse Primitieven en de zeventiende-eeuwse meesters. Voor Huizinga paste het werk van Johannes Vermeer in een geest van volmaaktheid: hij zag er de adem van het leven er zelf ingaan.

De jaren 1730-1740 vormen een keerpunt in de Nederlandse slavernijgeschiedenis: de West-Indische Compagnie verliest haar monopolie op de trans-Atlantische slavenhandel, waarop verschillende handelaren in de Republiek besluiten hun schepen in te zetten voor de private slavenhandel. Zo ook Jochem Matthijs en Coenraad Smitt. In ruim dertig jaar tijd verschepen ze tussen 11.000 en 13.000 slaafgemaakte mensen van West-Afrika naar Suriname. Ramona Negrón en Jessica den Oudsten vertellen aan de hand van de reis van een van de eerste private slavenschepen, ’t Gezegende Suikerriet (1743-1745), het tot nu toe onbekende verhaal van de slaafgemaakte mensen en de bemanningsleden aan boord, de betrokken plantage-eigenaren in Suriname en de werkwijze van Amsterdams grootste slavenhandelaren. "Het is belangrijk dat de kennis van ons slavernijverleden zo compleet mogelijk wordt. Dit boek levert onmisbare stukken van die puzzel." – Femke Halsema, Burgemeester van Amsterdam "De overvloed aan (ontstellende) kennis die ontsloten kan worden in de Nederlandse (stads)archieven brengen de auteurs voor het voetlicht." – Frank de Hoog, Tijdschrift Holland "De research door Negrón en Den Oudsten kan met recht 'monnikenwerk' genoemd worden. De inhoud van kasten, testamenten, dagboekaantekeningen, wat niet al. Dat veel tegenwoordig digitaal ontsloten is, zal hen ongetwijfeld geholpen hebben, maar het blijft een enorme prestatie." – Peter Douma, Parbode

Het echte verhaal van vagebonden en rabauwen in de pruikentijd In 'De Bende van Jan de Lichte' komt het achttiende-eeuwse Vlaanderen tot leven. Het is een wereld van verfijnde mode en grauwe miserie, verlicht optimisme en barbaarse martelingen. Een wereld waarin religie en bijgeloof het leven bepalen, waarin seksueel misbruik welig tiert. Een wereld waar iedereen op zoek is naar een beetje geluk. Maar wat klopt er eigenlijk van het beeld dat we in de tv-serie te zien krijgen? Hoe ging het er écht aan toe in de eeuw van Jan de Lichte? 'De eeuw van Jan de Lichte' grijpt de tv-serie aan om een ruimer beeld te schetsen van de vrij onbekende achttiende-eeuwse Oostenrijkse Nederlanden. Niet de droge feiten, maar de spannende verhalen, bijzondere figuren en verrassende eigenaardigheden van een vergeten eeuw staan daarbij centraal. Overvallen op postkoetsen, het zingen van rebelse liederen en opstootjes bij terechtstellingen: de echte avonturen van Jan de Lichte en zijn tijdgenoten deden niet onder voor die in de tv-serie. De geschiedenis achter de populaire VTM-reeks 'De Bende van Jan de Lichte' Elwin Hofman is postdoctoraal onderzoeker aan de KU Leuven, gespecialiseerd in de cultuurgeschiedenis van de achttiende eeuw. Eerder schreef hij mee aan 'Verzwegen verlangen. Een geschiedenis van homoseksualiteit in België.'

In een wervelende vertelling brengt Johan Op de Beeck het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van de bestorming van de Bastille in 1789 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies 'vrijheid, gelijkheid, broederschap' tot de bloeddorstige terreur, van revolutionairen die naar macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden. Tegelijk greep ook in onze regio een omwenteling plaats. Zelden leest een geschiedenis zo fascinerend en meeslepend!

In een wervelende vertelling brengt Johan Op de Beeck zijn vervolg op het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van het schrikbewind door Robespierre in 1793 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies 'vrijheid, gelijkheid, broederschap' tot de bloeddorstige Terreur, van revolutionairen die naar de macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden. Zelden leest een geschiedenis zo fascinerend en meeslepend!

Lodewijk XIV (1638-1715) is de koning der koningen. Als absolute vorst vormde hij het onderontwikkelde en feodale Frankrijk om tot een gecentraliseerde staat die de machtigste natie van Europa werd. Eeuwige roem verwierf Lodewijk XIV dankzij Versailles, dat hij omtoverde van een jachtslot tot een van de grootste en mooiste kastelen ter wereld. Zijn boeiende levensverhaal biedt een wervelwind aan veldslagen, intriges, minnaressen, kunst, mysteries etc. Ook in onze contreien liet de Zonnekoning zijn sporen na.

Over de Sijsselt is al veel geschreven, dus wat zouden we daar nog aan toe kunnen voegen? Originele bronnen! De kern van dit boek zijn 13 teksten uit de 14de tot 20ste eeuw. Zoals een proces uit de 17de eeuw tussen de bewoners van Kernhem, die hun Sijsselt wat groter wilden zien, en de bewoners van buurschap Ede – Veldhuizen, die de grens uit 1427 anders interpreteren – en van de rechter gelijk krijgen. We duiken in rekeningen uit de 14de en 15de eeuw van de hertogen van Gelre, in buurtboeken van Bennekom, Maenen en Ede-Veldhuizen, en in het archief van Kernhem. De jongste tekst is de wandeling van Heinrich Witte uit 1902 die we zo goed mogelijk nalopen. Aan de hand van deze originele teksten vertellen we het verhaal van de Sijsselt, Maenen en Kernhem. Dit laten we voorafgaan door de lange prehistorie: het ontstaan van het landschap, de nalatenschap van oude bewoners en buurschap Maenen. En tenslotte gaan we wandelen: we geven twee prachtige wandelroutes waarbij we uitgebreid vertellen wat we zien en niet zien.

Het toneelstuk Joseph in Dothan maakt deel uit van een trilogie. De andere twee delen zijn Joseph in Egypte en Joseph of Sofompaneas. Vondel heeft vrijwel alle literaire genres beoefend, maar zijn bekendheid heeft hij toch vooral te danken aan zijn toneelstukken. Hij schreef er meer dan dertig, waarvan Joseph in Dothan een van de populairste is. Het is het Bijbels verhaal van Joseph die uit afgunst door zijn broers in een put bij Dothan wordt gegooid en later als slaaf wordt verkocht aan voorbijtrekkende Arabieren. Zij zullen het aan hun vader doen voorkomen dat hij door een wild dier verscheurd is. Het vervolg is bekend: Joseph komt in de gunst van de farao; dat wordt door Vondel uitgebeeld in het toneelstuk ‘Joseph in Egypte’. T&T Klassieken is de aanduiding voor een reeks literairhistorische tekstuitgaven van Uitgeverij Taal & Teken. Al sinds 1982 worden deze boeken op vrijwel alle scholen in het voortgezet onderwijs gebruikt.

In een wervelende vertelling brengt Johan Op de Beeck het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van de bestorming van de Bastille in 1789 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies 'vrijheid, gelijkheid, broederschap' tot de bloeddorstige terreur, van revolutionairen die naar macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden. Tegelijk greep ook in onze regio een omwenteling plaats. Zelden leest een geschiedenis zo fascinerend en meeslepend!

De toekomstige dichter, geschied-, en toneelschrijver Pieter Corneliszoon Hooft (1581-1647) maakte voor zijn twintigste levensjaar een Grand Tour door Frankrijk en Italië, en deed er beknopt verslag van in een dagboekje: de Reis-Heuchenis. Hij verzweeg daar echter evenveel in als hij beschreef. Dit maakt nieuwsgierig naar wat er zich afspeelde in de steden waar Hooft maandenlang verbleef: La Rochelle, Parijs, Lyon, Marseille, Venetië, Rome, Napels en Florence. Wie waren zijn reisgenoten, van wie hij slechts de namen noemt? Wat voor iemand was zijn gastheer in Venetië, waar hij zolang verbleef? Maar bovenal: wie kan de onbekende Isabelle geweest zijn, die hem een brief achternastuurde toen hij van Venetië naar Rome reisde? Zo gaat het onderzoeken van de etappes van Hoofts route – of het nafietsen ervan, zoals Ine Legerstee deed in 1978-1979 – gaandeweg over in een speurtocht naar de ware Isabelle. I.J.L. (Ine) Legerstee (Arnhem, 1951), opgeleid tot docent beeldende kunst en daarna enkele jaren studie van de Italiaanse taal-, en letterkunde aan de Universiteit van Nijmegen, woont sinds 1980 in Venetië. Daar is zij werkzaam als bevoegd stadsgids en op de achtergrond betrokken bij het Rietveld Paviljoen in het park van de Biennale van Venetië.

In een wervelende vertelling brengt Johan Op de Beeck zijn vervolg op het stormachtige verhaal van de Franse Revolutie: van het schrikbewind door Robespierre in 1793 tot de staatsgreep van Napoleon in 1799, van het nobele devies 'vrijheid, gelijkheid, broederschap' tot de bloeddorstige Terreur, van revolutionairen die naar de macht grepen maar vaak zelf onder de guillotine belandden. Zelden leest een geschiedenis zo fascinerend en meeslepend!

Wat is er nog te zien van het Doorwerth, Heelsum, Duno en Wolfheze uit 1847? Veel meer dan je denkt. In 1847 schreef de rentmeester van kasteel Doorwerth een wandelboek met zes wandelingen door het landgoed. We lopen de wandelingen in 2019 na, beschrijven de routes en vertellen wat we onderweg tegenkomen. We kijken naar het grote geheel van het landschap en naar de kleinste details. We onderzoeken de geschiedenis van de plekken waar we langs lopen en vertellen wat er nog te beleven is van het landgoed uit 1847. We zoeken antwoorden op vragen als: Welke huizen en welke bomen van toen staan er nog? Waarom zijn de uitzichten weg? Steken we de beken op dezelfde plekken over als toen? Welke wegen waren verhard? Stonden de Wodanseiken toen ook in het bos? We laten schilderijen zien uit diezelfde tijd van schilders van de Oosterbeekse School die graag buiten in Doorwerth, Duno, Oosterbeek en Wolfheze het prachtige landschap schilderden en vergelijken die met foto's van nu. Gedetailleerde kaarten en afbeeldingen van het Algemeen Hoogtebestand Nederland verduidelijken het verhaal.

Tijdens de zeventiende en achttiende eeuw komt de Friese koopvaardij tot een ongekende bloeiperiode die vrijwel overal in Friesland welvaart brengt. Deze Friese Gouden eeuw is onlosmakelijk verbonden met de Gouden Eeuw van Amsterdam. Het zijn vooral de Friezen die via de Oostzee de Amsterdammers voorzien van graan en van het hout dat nodig is om de stad op te bouwen. Dit ontwikkelt zich met name vanuit de doopsgezinde netwerken. Friezen op zee vertelt hoe tienduizenden schepen vanuit Friesland door de Sont op weg gaan naar de Oostzee, hoe boerenzoons schepen bouwen en Waddeneilanders de walvisvaart opbouwen, hoe marktplaatsen uitgroeien tot internationale havens, hoe men vanuit veengebieden turf naar Amsterdam verscheept en ten slotte hoe de koopvaardij ten onder gaat. De wetenschappelijke belangstelling van Emeritus-hoogleraar Jan Auke Walburg gaat uit naar de omstandigheden waaronder gemeenschappen tot bloei en ontwikkeling komen. Hij maakte een diepgaande studie naar de ontwikkeling van een 25-tal Friese steden en dorpen die vooral dankzij de scheepvaart tot welvaart kwamen. Hij is voorzitter van de Wurkgroep Maritime Skiednis van de Keninklijke Fryske Akademie.

Vroegmoderne getuigenverslagen behoren tot de belangrijkste bronnen die we hebben om allerlei verborgen dimensies van het verleden te reconstrueren. Toch lieten historici ze tot voor kort vaak links liggen, omdat ze doorgaans moeilijk te raadplegen en te interpreteren waren voor onderzoekers zonder juridische expertise. Dankzij de ontwikkeling van nieuwe technieken en databanken krijgen we echter steeds beter inzicht in deze bronnen en daarmee ook in het alledaagse leven in de vroegmoderne tijd. Mestrapers, jonkers, prostituees, kruimeldieven, oplichters en slaafgemaakten, allemaal krijgen ze een stem in de duizenden getuigenissen en attestaties die in de vroegmoderne Nederlanden en daarbuiten werden opgetekend. Oog in oog met het verleden, zo lijkt het wel, ook al zit er hier en daar wel wat ruis op de bron.

In het voorjaar van 1567 stuurt koning Filips II de hertog van Alva (1507-1582) naar de Nederlanden om daar alvorens hij er zelf naartoe reist de rebellen en de verantwoordelijken voor de Beeldenstorm van 1566 te bestraffen. Filips II komt niet en eind 1567 wordt Alva landvoogd. Hij zet de bestraffingen voort, hervormt de fiscaliteit en bestrijdt de corruptie. In 1568, maar vooral vanaf 1572, voert hij oorlog tegen de rebellen. De oorlog in de Nederlanden is een burgeroorlog waarin groepen Nederlanders tegenover elkaar staan. Daaraan liggen spanningen ten grondslag tussen de monarchie die gaandeweg evolueert naar centralisme, bureaucratisering en absolutisme. Dit conflicteert met de op privileges gebaseerde politieke orde. De roep om vrijheid van religie is de lont in het kruitvat. Gustaaf Janssens doet al meer dan vijftig jaar onderzoek naar Alva. Het bracht hem naar archieven in zes Europese landen. Alva en de Nederlanden is geen pleidooi voor een rehabilitatie van Alva maar werpt wel een nieuw licht op zijn activiteiten als landvoogd (1567-1573) en op de beeldvorming over hem vanaf de zestiende eeuw tot vandaag

Het einde van de achttiende eeuw markeerde een kantelpunt in de Europese geschiedenis. 1789 is een begrip, ook voor België, Vlaanderen en Turnhout. Dit boek biedt een frisse kijk op de Brabantse Omwenteling en de Slag van Turnhout, die er de aanzet toe gaf.In deze bundel, met flair en verve samengebracht door historicus Francis Stijnen en striptekenaar Patrick De Vusser, krijgt de lezer een kleurrijk beeld van Turnhout en Vlaanderen tijdens deze woelige periode, waarin zelfs een kortstondige confederale republiek België het licht zag.Boeiende lectuur voor jong en oud, die aanzet tot nadenken, vlot geschreven voor een breed publiek, met originele illustraties en authentieke spotprenten.Wie geïnteresseerd is in sterke verhalen uit ons verleden en de wortels van onze hedendaagse samenleving, vindt hier zeker zijn gading. Geschiedenis en strip komen samen in een ongewoon en gedurfd verhaal!INHOUDSTAFELHoofdstuk 1: 27 oktober 1789, de Slag van Turnhout: Oorlogstaferelen in een klein Brabants stadjeTussendoortje 1: De machtsverhoudingen in Europa op het einde van de achttiende eeuwHoofdstuk 2: Verlicht denken tegenover ingewortelde traditieTussendoortje 2: De Verlichting als baanbreker voor de rechten van de mensHoofdstuk 3: De Slag van Turnhout in Europese context, het verhaal van generaal Jan Andries Vander MerschTussendoortje 3: De evolutie van de krijgskunst in de 18de eeuwHoofdstuk 4: Was de Slag van Turnhout een uiting van trouw aan de Kerk? Het verhaal van Godfried Hermans, prelaat van Tongerlo en hoofdaalmoezenier van het patriottenlegerTussendoortje 4: Jan Baptist Verlooy start de Vlaamse BewegingHoofdstuk 5: De Brabantse Omwenteling, oude en nieuwe ideeën over rechtsgang en strafuitvoering: Goswin de Fierlant als vooruitstrevend juristTussendoortje 5: Grenzen worden opgemeten en zichtbaar gemaakt met grenspalenHoofdstuk 6: De Slag van Turnhout, een menselijke benadering van de impact op de gewone manTussendoortje 6: De munten van de Verenigde Belgische StatenHoofdstuk 7: De Republiek der Verenigde Nederlandse Staten, ‘les Etats Belgiques Unis’, elf maanden onafhankelijk confederaal BelgiëTussendoortje 7: Herdenkingen Slag van Turnhout doorheen de jaren

In de 17de eeuw voer elk jaar een team van commissarissen van de Gelderse Rekenkamer uit Arnhem de Rijn af om de rivier en de oevers te inspecteren. Hun opdracht was om zandbanken aan te winnen voor het Hof van Gelre. Het verpachten van dat extra land leverde geld op voor de schatkist. Daartoe had men in 1603 het Gelders Waterrecht opgesteld waarin het eigendomsrecht van zandbanken staat omschreven. De verslagen van deze tochten geven inzicht in de kennis van toen. Landmeters Bernard Kempinck en Isaac van Geelkercken maakten onderweg kaartjes. We bekijken ook andere kaarten van bijvoorbeeld Nicolaes van Geelkercken. Enkele zijn niet meer dan een zandplaat in de rivier met een boom of hooiberg ter oriëntering. Toch is het gelukt de kaartjes te lokaliseren. Isaac van Geelkercken heeft ook een kaartboek en een 10-meter lange overzichtskaart van de Rijn gemaakt en ook die bekijken we. De Rijn droogde in de 17de eeuw op en er kwam steeds meer zand boven water. In de loop van de eeuw verandert de blik: waren de heren in het begin van de eeuw blij met elke zandbank, later ziet men dat de bevaarbaarheid een serieus probleem werd en slaat het beleid om.

Het jaarboek De Achttiende Eeuw is vanaf 2017 de opvolger van het gelijknamige tijdschrift, opgericht in 1968, en biedt een zo breed mogelijk beeld van de achttiende eeuw. De Achttiende Eeuw bevat bijdragen op het vlak van de literatuur, architectuur, muziek en kunst, filosofie, religie en andere aspecten van culturele, politieke, sociale en economische geschiedenis van de lange achttiende eeuw (1670-1830), zonder enige geografische beperking.

De mislukte Verlichting gaat over de groeiende kloof tussen een Verlichting van de elites en een Verlichting die de hele samenleving wilde verheffen door het bewustzijn, de vrijheden en het algemene opleidingsniveau van de mensheid te verhogen. Jonathan Israel legt uit waarom de beweging richting democratie en radicale secularisatie van de westerse Verlichting in talloze landen – vooral in Europa en Noord- en Zuid-Amerika – uiteindelijk faalde. De radicale Verlichting werd na aanvankelijke successen bijna volledig uit het westerse bewustzijn verdrongen, mede door de opkomst van het marxisme en andere vormen van socialisme. Israel brengt zowel de Amerikaanse als de Franse Revolutie op een nieuwe manier in verband met de Verlichting en laat zien hoe beide grote revoluties fundamenteel verdeeld waren tussen fel tegengestelde en volstrekt onverenigbare ideologische stromingen. Jonathan I. Israel is emeritus hoogleraar aan de School of Historical Studies van het Institute for Advanced Study, Princeton, New Jersey. Eerder schreef hij De Republiek, en tevens de voorgangers van De mislukte Verlichting: Radicale Verlichting, Verlichting onder vuur en Democratische Verlichting.

In 1633 zet Henrik Petersen bijenkorven neer op de Renkumse Heidevelden bij de Paalberg. Boeren uit de verre omgeving hadden daar korven staan. De Renkumse Heidevelden waren eigendom van de Staten van Gelderland. Omwonenden mochten ze gebruiken en moesten voor zaken als het maaien van heideplaggen, het hoeden van schapen en het zetten van bijenkorven een vergoeding betalen aan de bosmeester. Dat deed Henrik Petersen. Maar de schout van Renkum erkende het gezag van de Staten van Gelderland niet en vond dat de velden Renkums eigen bezit waren. Hij haalde dan ook een bijenkorf van Petersen weg als vergoeding aan Renkum. Hierover werd een proces gevoerd tussen de schout van Renkum en de Staten van Gelderland dat veertien jaar geduurd heeft. Het verslag van dit proces geeft een fantastische inkijk in de gezagsverhoudingen en landgebruik op de Veluwe in de 17de eeuw ten tijde van de 80-jarige oorlog tegen Spanje toen de centrale staat zijn gezag wilde herstellen. We volgen dit proces en plaatsen het in de context van de politieke situatie, het landschap en landbouwsysteem van toen. Ook geven we een wandelroute waarbij we lopen op een kaart uit 1610. Derde geheel gewijzigde druk.

De Zaanstreek wordt regelmatig betiteld als het oudste industriegebied van Europa. Nergens waren zoveel houtverwerkers en scheepswerven. Maar toen het college van B&W in Zaanstad het verzoek kreeg om onderzoek te laten doen naar het koloniale en slavernijverleden van de regio was de reactie aanvankelijk afwerend. 'De samenhang met slavenhandel zal waarschijnlijk hoogstens indirect zijn', luidde het bestuurlijke antwoord. Maar klopt dat wel? Het wemelde in de Zaanstreek van de houtzaagmolens en scheepswerven. Zouden die honderdduizenden planken en de nieuwgebouwde boten geen rol hebben gespeeld bij het vaderlandse kolonialisme in de zeventiende en/of achttiende eeuw? De superieure scheepsbeschuit uit Wormer en Jisp zou toch ook wel op slavenschepen genuttigd zijn? Profiteerde de grootschalige Zaanse voedingsindustrie niet van de dwangarbeid op de plantages? Waarom kregen Surinaamse slaafgemaakten achternamen toebedeeld als Zaandam, Wormer, Zaan en Assendelft? Hoe kwam de Surinaamse plantage Sardam aan die naam? En waren er niet meerdere Zaankanters (mede-)eigenaars van dergelijke mensonterende productiegebieden?

Aan het einde van de 16e eeuw ontstond er in Rijnland een lokaal baljuwschap, gevormd door de dorpen Noordwijkerhout, Lisse, Hillegom en Voorhout. In deze uitgave wordt de totstandkoming van het baljuwschap en de procedurele aspecten ervan belicht, en worden de welgeboren mannen (de rechters in de vierschaar) uit de periode 1590-1627 en de families waaruit zij voortkwamen beschreven aan de hand van transcripties, praktijkvoorbeelden en genealogisch onderzoek. Het onderzoek dat eraan ten grondslag ligt en de uitkomsten ervan vormen daarmee een regionaal gebonden momentopname in de lange geschiedenis van welgeborenen en welgeboren mannen in Holland.

De grootste slavenopstand uit de geschiedenis, en de enige die lukte, begon in 1791 in de rijke Franse kolonie Saint-Domingue. Na twee jaar werd de slavernij hier afgeschaft, en niet veel later in alle Franse koloniën. Een ongelofelijk resultaat. Frankrijk beleefde intussen zelf een revolutie en raakte in oorlogen verwikkeld – ook in de koloniën. Bij het afslaan van Spaanse en Britse invallen in Saint-Domingue leverden vrijgevochten slaven de grootste bijdrage, met een steeds duidelijker hoofdrol voor hun briljante leider Toussaint Louverture. Hij werd na de oorlog feitelijk alleenheerser in de kolonie. Napoleon Bonaparte was hier niet van gediend en stuurde een leger erop af. Deze expeditie werd een fiasco. De kolonie werd in 1804 het onafhankelijke land Haïti en de slavernij keerde er nooit terug. In deze moderne klassieker verweeft Laurent Dubois de verhalen van slaafgemaakten, vrije mensen van kleur, en witte planters tot een onvergetelijk drama, afgewisseld met heldere analyses van de wirwar van problemen, verhoudingen, idealen en motieven. In Wrekers van de Nieuwe Wereld geeft Dubois de Haïtiaanse Revolutie haar verdiende plaats als cruciaal moment in de geschiedenis van democratie, dekolonisatie en mensenrechten. ‘Met Avengers of the New World publiceerde Laurent Dubois een onovertroffen geschiedenis van de Haïtiaanse Revolutie. Het is goed dat dit boek nu eindelijk ook in het Nederlands beschikbaar is.’ - Prof. dr. Gert Oostindie

Raadpensionaris Johan de Witt (1625-1672) is een van de grootste staatsmannen die ons land ooit heeft gekend. Zijn archief bevat veel brieven van en aan vrouwen, een aspect dat tot nu toe onderbelicht is gebleven. De bundel Vrouwen rondom Johan de Witt duikt in deze vergeten correspondentie. Van familieleden en bedienden tot adellijke dames en literaire figuren; hun brieven variëren in toon en inhoud, maar alle bieden ze een nieuw perspectief op de sociale en politieke dynamiek van de zeventiende eeuw. Deze bundel bevat een zorgvuldig samengestelde selectie van dertig brieven, waarvan de meeste door vrouwen zijn geschreven. Ze belichten niet alleen de persoonlijke en huishoudelijke aspecten van hun leven, maar ook hun betrokkenheid bij culturele, financiële, militaire en politieke zaken. Elk hoofdstuk bevat een door een expert vertaalde brief, voorzien van een inleiding en illustraties, die samen een rijk en genuanceerd beeld schetsen van die woelige tijd. Vrouwen rondom Johan de Witt is niet alleen een waardevolle bron voor academici, maar ook voor een algemeen publiek met interesse in de Nederlandse geschiedenis. De bundel toont aan hoe boeiend en gevarieerd de correspondentie van Johan de Witt was en hoe belangrijk het is dat de vrouwen uit zijn tijd ook een stem krijgen.